Mikrobiom skóry – unikalny krajobraz bakterii na Twoim ciele
1000 różnych gatunków bakterii, 80 rodzajów grzybów, wiele wirusów i kilka roztoczy - tak właśnie wygląda typowy mikrobiom skóry. Każdy jej centymetr kwadratowy zawiera ponad milion bakterii. Ten niewidzialny ekosystem żywych mikroorganizmów pełni bardzo istotną funkcję ochronną, której zrozumienie jest kluczowe dla zdrowej relacji ze skórą. W artykule dokładnie omówimy, co to jest mikrobiom skóry, jakie ma funkcje i jak o niego zadbać.
Co znajdziesz w artykule?
- Co to jest mikrobiom skóry?
- Jakie funkcje pełni mikrobiom skóry?
- Od czego zależy mikrobiom skóry?
- Co może zaburzać równowagę mikrobiomu skóry?
- Jak objawiają się zaburzenia równowagi mikrobiomu skóry?
- Choroby skóry a skład mikrobiomu
- Jak odbudować mikrobiom skóry twarzy?
- Pielęgnacja wspierająca mikrobiom skóry
- Podsumowanie: jak mikrobiom wpływa na wygląd Twojej skóry?
Co to jest mikrobiom skóry?
Twoją skórę zamieszkują żywe mikroorganizmy (drobnoustroje). Są to bakterie, grzyby, wirusy i nieliczne roztocza, które wspólnie tworzą tzw. mikrobiom. Do niedawna naukowcy sądzili, że mikrobiota znajduje się wyłącznie na powierzchni skóry, jednak praca badawcza z 2016 roku udowodniła, że mikroby sięgają aż do tkanki podskórnej.1
Ciekawostka:
Badania naukowe donoszą, że masa mikrobiomu to ok. 1-2% masy całego organizmu, a 1 cm2 ludzkiej skóry kolonizuje ok. miliona bakterii.
Mikrobiom skóry a bariera hydrolipidowa
Na naszym blogu znajdziesz osobny wpis o barierze hydrolipidowej, którą lubimy nazywać „niewidzialną obrończynią skóry” lub w skrócie „BHL”. Dlaczego o niej wspominamy? Bo bariera hydrolipidowa i mikrobiom są od siebie w pewnym stopniu zależne. Jeżeli bariera hydrolipidowa skóry jest zaburzona, flora bakteryjna jest również narażona na utratę równowagi.
Jakie funkcje pełni mikrobiom skóry?
Mikroorganizmy stanowią integralną część tkanki limfatycznej związanej ze skórą (SALT - Skin Associated Lymphoid Tissues). Współpracuje z układem limfatycznym i chroni Cię przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Prawidłowy mikrobiom skóry warunkuje podatność na alergeny, promieniowanie UV, gojenie się ran czy podatność na uszkodzenia oksydacyjne.
Co więcej, bakterie na Twojej skórze tworzą kwaśne środowisko (pH skóry na poziomie ok. 4,5-5,5 ), co jest jej naturalną obroną przed rozwojem niektórych patogenów chorobotwórczych, które wolą środowisko alkaliczne.
Od czego zależy mikrobiom skóry?
Skład mikrobiomu kształtuje się już od pierwszych chwil narodzin. Dzieci urodzone naturalnie mają znacznie bogatszy mikrobiom niż te urodzone przez cesarskie cięcie. Nie oznacza to, że narodziny przez cesarskie cięcie oddalają Cię na zawsze od zdrowej skóry czy prawidłowo działających jelit. Przez całe życie kształtujemy skład mikrobiomu! Mają na niego wpływ:
- hormony,
- nawyki,
- środowisko życia,
- aktywność układu odpornościowego,
- dieta,
- stres,
- przyjmowane leki,
- ekspozycja na promieniowanie UV czy
- pielęgnacja.
To właśnie dlatego skład mikrobiomu skóry możemy porównać do odcisku linii papilarnych – masa czynników warunkujących sprawia, że nie ma dwóch osób z identycznych mikrobiomem.
Ciekawostka:
Wszystko, co niszczy mikrobiom skóry w dzieciństwie, może sprzyjać rozwojowi reakcji autoimmunologicznych i dermatoz w przyszłości. Długotrwała antybiotykoterapia czy nadmiernie sterylne środowisko mogą uszkodzić mikrobiom i zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego w życiu dorosłym. Osoby, które w dzieciństwie przyjmowały duże ilości antybiotyków, są bardziej narażone na występowanie atopowego zapalenia skóry czy alergii skórnych.
Skład mikrobiomu różni się w zależności od miejsca na ciele. Przykładowo mikrobiom na plecach jest inny niż ten na twarzy. Dzieje się tak, gdyż kolonizacja bakterii zależy także od:
- ilości światła,
- poziomu pH,
- wilgotności obszaru,
- grubości skóry,
- poziomu owłosienia.
Co może zaburzać równowagę mikrobiomu skóry?
Dobre nawyki wzmacniają barierę immunologiczną skóry, a złe mogą prowadzić do namnażania patogenów chorobotwórczych. Co może zaburzać równowagę mikrobiomu?
- przewlekły stres,
- zanieczyszczenia powietrza,
- nieodpowiednia dieta,
- nieodpowiednia pielęgnacja np. nadużywanie produktów antybakteryjnych,
- niska podaż wody,
- problemy zdrowotne,
- antybiotykoterapia.
Jak objawiają się zaburzenia równowagi mikrobiomu skóry?
Mikroorganizmy żyjące na skórze konkurują ze sobą o pożywienie i niszę ekologiczną, wzajemnie regulując swoją liczebność i utrzymując stan równowagi (homeostazy). W uproszczeniu mówi się o mikrobiomie „korzystnym” i „patogennym”, jednak warto zaznaczyć, że nawet zupełnie powszechne mikroorganizmy mogą wywołać infekcję, jeśli namnożą się w nadmiarze. Właśnie dlatego kluczowym zagadnieniem jest zachowywanie równowagi i różnorodności mikrobiomu.
Niektóre bakterie wydzielają na skórze substancje hamujące rozwój innych, chroniąc nas w ten sposób przed szkodliwymi mikroorganizmami. Kiedy mikrobiom nie działa prawidłowo, może to prowadzić do podrażnień, nadmiernego łuszczenia, przesuszenia czy zaczerwienienia skóry. W perspektywie długoterminowej dysbioza mikrobiomu skóry może również powodować przedwczesne starzenie i zaostrzać niektóre dermatozy.
Choroby skóry a skład mikrobiomu
Najnowsze badania naukowe dowodzą, że mikrobiom skóry w znaczący sposób zmienia się pod wpływem dermatoz - od atopowego zapalenia skóry, przez trądzik czy łojotokowe zapalenie skóry. Przywracanie równowagi mikrobiocie może być jednym ze sposobów łagodzenia objawów chorób lub zapobiegania ich zaostrzeniu.
Trądzik pospolity a mikrobiom skóry
Rola mikrobiomu skóry jest bardzo istotna w kontekście pielęgnacji skóry trądzikowej. Wielokrotne badania udowodniły, że brak równowagi bakterii jest istotnym czynnikiem do rozwijania się trądziku pospolitego.
W trądziku pospolitym szczególną uwagę zwracają bakterie Cutibacterium acnes. To bakterie, które bytują w ujściach gruczołów łojowych. Zaburzają prawidłową keratynizację naskórka (złuszczanie się), co prowadzi do zaczopowania „porów” i stworzenia dogodnych beztlenowych warunków do dalszego rozwoju.
Warto wiedzieć:
Drożdżaki z rodzaju Malassezia. występują w przypadku wielu problemów dermatologicznych. Ich nadmiar obserwujemy przy takich schorzeniach jak: łojotokowe zapalenie skóry, łupież pstry, zapalenie mieszków włosowych, zapalenie okołoustne czy AZS (z jednoczesną nadmierną kolonizacją Staphylococcus aureus).
Trądzik różowaty a mikrobiom skóry
W trądziku różowatym uwagę zwracają pasożytnicze roztocza z gatunku Demodex (nużeniec). Osoby cierpiące na trądzik różowaty, najczęściej mają na skórze zbyt dużo nużeńca. U osób cierpiących na trądzik różowaty ilość Demodex jest 15-18 razy większa niż u osób zdrowych.
Atopowe zapalenie skóry a mikrobiom
Tak jak wspomniałyśmy wcześniej, na skład mikrobioty ma duży wpływ na aktywność układu immunologicznego. Nic więc dziwnego, że różnorodność mikrobiomu jest zmniejszona u osób z atopowym zapaleniem skóry. Układ odpornościowy jest hiperaktywny w przebiegu AZS. Skład mikrobiomu jest dość ubogi i przeważają w nim ... gronkowce. Mikrobiom zdominowany jest przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), który uszkadza barierę immunologiczną skóry.
Badacze zaobserwowali, że ilość S. aureus jest zwiększona w obrębie skóry zmienionej chorobowa, a zmniejszona w obrębie niezmienionej. Co ważne, w obu przypadkach wartości te były ponad normę, którą wskazywał mikrobiom skóry osób zdrowych. Ilość kolonii S. aureus oraz nasilenie TEWL (transepidermalnej utraty wody) w obrębie skóry zmienionej chorobowo korelowały z nasileniem AZS.
Takie informacje sugerowałyby, że zastosowanie preparatów hamujących wzrost patogenów S. aureus na skórze osób z AZS może być pomocne w leczeniu choroby. Jednak nie jest to tak proste zadanie. Brakuje badań, które potwierdzałyby skuteczność takiego leczenia, a dodatkowo naukowcy zwracają uwagę także na to, że na powierzchni skóry chorej zwiększona jest także ilość wspomnianego wcześniej grzyba z rodzaju Malassezia.
Łojotokowe zapalenie skóry a mikrobiom skóry
Pewnie już Cię nie zdziwi, jeśli napiszemy, że rola mikrobiomu skóry ma też znaczący wpływ na łojotokowe zapalenie skóry. Za winowajców uważa się również grzyby z rodzaju Malasezzia. Bytują one w mieszkach włosowych i zaburzają prawidłowe funkcjonowanie gruczołów łojowych.
Wielokrotne badania udowadniają, że grzyby z rodzaju Malasezzia mają wpływ na przebieg choroby skóry, jednak - co musimy podkreślić - naukowcy nie są zgodni co do tego, czy na aktywację choroby ma mikrobiom człowieka czy też nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna na grzyby.
Jak odbudować mikrobiom skóry twarzy?
W odbudowie mikrobiomu skóry kluczowe jest kompleksowe działanie. Zastosowanie probiotyków wewnętrznych i zewnętrznych oraz wsparcie bariery hydrolipidowej przyniesie Ci najszybsze i najbardziej efektowne rezultaty.
Suplementacja probiotykami - pomoc z wnętrza organizmu
Stan Twoich jelit ma kluczowe znaczenie na skład mikrobiomu skóry. Badania udowadniają, że rodzina Lactobacillus wykazuje szerokie działanie przeciwzapalne, a szczep L. paracasei pomaga redukować wiele chorób skóry. Naukowo udowodniono, że poprawia funkcjonowanie bariery hydrolipidowej i ogranicza TEWL (przeznaskórkowa utrata wody). Aktualnie jest on również badany pod kątem pacjentów z trądzikiem różowatym i AZS. Na uwagę zasługują również Lactobacillus rhamnosus GG, który pomaga ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia AZS, oraz Lactobacillus johnsonni, który zmniejsza posłoneczne uszkodzenia.
Rodzina Bifidobacterium także może w znaczący sposób poprawić skład mikrobiomu skóry. B. breve pomaga zmniejszać produkcję wolnych rodników w skórze po ekspozycji na promienie słoneczne.
Połączenie doustnych probiotyków Lactobacillus i Bifidobacetrium może być bardzo pomocne w leczeniu różnych chorób skóry, także w przypadku doustnej antybiotykoterapii. Badania z 2013 roku udowodniły, że takie połączenie zapewnia podwójną korzyść szczególnie w przypadku trądziku zapalnego.
Probiotyki i prebiotyki zewnętrzne - kołderka zrozumienia dla Twojej skóry
Wzrost zainteresowania badania dot. wpływu mikrobiomu skóry na przebieg różnych dermatoz wiąże się także z niejednym ciekawym odkryciem dotyczącym potencjalnego leczenia i pielęgnacji. Kosmetyki probiotyczne cieszą się coraz większą popularnością. Świetnie radzą sobie z wieloma dermatozami, skutecznie łagodzą podrażnienia i wspierają prawidłowy mikrobiom skóry.
W utrzymywaniu równowagi mikrobiomu mogą pomóc tzw. prebiotyki, czyli substancje będące pożywką dla pożytecznych bakterii. Dzięki nim dobre bakterie na powierzchni skóry stają się silniejsze i liczniejsze, co w naturalny sposób podnosi odporność mikrobiomu. W kosmetykach stosowanych jest wiele różnych prebiotyków na przykład:
- inulina,
- alfa-glukan,
- komórki macierzyste noni,
- trehaloza,
- sarkozyna,
- glukoza,
- fruktoza,
- ksylitol,
- maltodekstryny.
W przypadku skóry trądzikowej naukowcy w szczególności zwracają uwagę na cztery typy bakterii:
- Lactobacillus paracasei - blokuje substancję P, która ma związek z powstawaniem stanów zapalnych,
- Enterococcus faecallis - jego działanie nie jest do końca zrozumiałe dla naukowców, lecz badania wykazują, że zaaplikowany na skórę może zmniejszać trądzik nawet o 50%,
- Lactobacillus planataru - probiotyk o silnym działaniu przeciwzapalnym, który może być szczególnie pomocny w leczeniu trądziku różowatego,
- Streptococcus salivarius - ważny probiotyk, który naturalnie występuje w gardle i jamie ustnej, gdzie wydziela tzw. bakteriocynopodobne substancje hamujące działanie C. acnes.
Ciekawe badania uwzględniające wpływu szczepów bakterii na skład mikrobiomu dotyczą także bakterii Staphylococcus, które produkują substancje naturalnie zabijające gronkowca. Taka informacja może być szczególnie przydatna w przypadku osób cierpiącym na AZS.
Odbudowa bariery hydrolipidowej
Zaburzona bariera hydrolipidowa negatywnie wpływa na ogół mikroorganizmów znajdujących się na powierzchni skóry. BHL i mikrobiom stanowią integralny duet, który chroni Cię przed patogennymi czynnikami zewnętrznymi. Jeśli chcesz odbudować skład mikrobiomu, to musisz wzmocnić także swój płaszcz hydrolipidowy.
Na co warto zwrócić uwagę podczas codziennej pielęgnacji?
- Oczyszczanie – jeden z najważniejszych punktów w pielęgnacji, z którym można przesadzić w dwie strony. Używanie agresywnych preparatów czy pocieranie twarzy pozbawia skórę lipidów składających się na płaszcz ochronny skóry. Z drugiej strony niedokładne oczyszczanie gromadzi zanieczyszczenia powietrza, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie mikrobiomu.
- Nadmierne złuszczanie naskórka – zbyt duża częstotliwość stosowania powoduje, że wyjaławiasz barierę hydrolipidową oraz niszczysz florę bakteryjną. W efekcie skóra staje się nadreaktywna, może nawet dojść do powstania stanów zapalnych.
- Nawilżenie skóry – odpowiedni poziom nawilżenia - prawidłowa ilość humektantów (składników nawilżających) i emolientów (składników tłuszczowych) - to kolejny czynnik, który zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mikrobiomu. Kluczowe jest dostarczenie skórze składników aktywnych, utrzymujących nawilżenie, np. trehaloza, kwas hialuronowy czy ektoina.
Pielęgnacja wspierająca mikrobiom skóry
Celem świadomej pielęgnacji powinna być przede wszystkich odbudowa bariery hydrolipidowej, która umożliwi równowagę mikrobiomu. W naszej ofercie znajdziesz produkty do delikatnej pielęgnacji skóry, które będą odpowiednio wspierać jej naturalne funkcje.
Prebiotyczny krem wyciszający z 5% prebiotyków WZMOCNIENIE I BALANS
Ten krem pokochają szczególnie osoby ze skórą trądzikową. Pomaga przywrócić balans mikrobiomu i wspiera barierę naskórkową, dzięki czemu efektywnie zmniejsza ilość zmian trądzikowych. Zawarta w formule wąkrotka azjatycka wspiera regenerację zmian skórnych i zmniejsza prawdopodobieństwo powstania blizn po krostach. Witamina C, ceramidy i fitosterole uszczelniają BHL, a resweratrol dodatkowo chroni przed działaniem wolnych rodników.
Prebiotyczny krem jest inny niż większość preparatów na trądzik, które są dostępne na rynku – nie działa wyłącznie na skutek (krosty), lecz możliwą przyczynę (zaburzenie działania mikrobiomu i BHL).
Lekka emulsja normalizująca z 3% kompleksu komórek macierzystych z noni
Kompleks komórek macierzystych z noni zapobiega namnażaniu szkodliwych bakterii na skórze. Efektywnie hamuje powstawanie biofilmu (zbiorowiska bakterii, które często jest oporne na klasyczne leczenie/pielęgnację), przywraca równowagę mikrobiomu i wspiera prawidłowe działanie BHL. Ten produkt sprawdzi się szczególnie dobrze u osób z androgenicznymi problemami – zawarte sarkozyna i wierzbownica Fleishera hamują nadprodukcję sebum spowodowaną przed androgeny. Dodatkowe substancje, takie jak 1% glicyryzyny oraz CBD również mają działanie seboregulujące i redukujące niedoskonałości.
Serum zmniejszające niedoskonałości z niacynamidem 5% Redukcja i zwężenie
Nasze serum o żelowo-wodnej konsystencji jest przeznaczone dla każdego rodzaju cery, w szczególności sprawdzi się w pielęgnacji skór z niedoskonałościami i trądzikiem, ale również suchych, wrażliwych i dojrzałych. Zawarte w nim prebiotyki w postaci składnika Biolin P ma kluczowe działanie dla mikrobiomu – dba o równowagę flory bakteryjnej i zmniejsza ilość stanów zapalnych, dzięki czemu równowaga zostaje odbudowana i wzmocniona, co ma bezpośrednie przełożenie na barierę ochronną skóry. Dodatkowo niacynamid stymuluje produkcję lipidów, odbudowując warstwę lipidową skóry. Serum BasicLab zapewnia więc kompleksowe działania, dzięki czemu skóra zyskuje piękny i zdrowy wygląd.
Nawilżający emu-żel do twarzy z 4% ektoiną, aminokwasami i beta-glukanem Rewitalizacja i ukojenie
Serum głęboko nawilżające o formule żelowej sprawdzi się idealnie w pielęgnacji skóry przesuszonej, odwodnionej i podrażnionej. Kosmetyk kompleksowo dba zarówno o mikrobiom, jak i barierę hydrolipidową dzięki zawartości prebiotyku i filtratu z wody ryżowej. Z kolei kwas hialuronowy w duecie z ektoiną ograniczają przeznaskórkową utratę wody, utrzymując odpowiedni poziom nawilżenia, co również ma znaczenie przy dbaniu o mikrobiom.
Ceramidowe kremy (lekka i bogata konsystencja) oraz sera (podstawowe i z kompleksem peptydów)
Wielokrotnie w tym artykule wspomniałyśmy, że bariera hydrolipidowa i mikrobiom są od siebie zależne, dlatego w polecanych produktach nie mogłyśmy pominąć ceramidów. W naszej ofercie znajdziesz kremy i sera ceramidowe. Kremy są dostępne w dwóch wariantach: lekkiej i bogatej konsystencji. Pierwsza z nich lepiej sprawdzi się do skór tłustych, mieszanych i normalnych, a druga do suchych i odwodnionych. Sera są dostępne w wersji podstawowej (główne składniki aktywne ceramidy i prebiotyki) oraz z kompleksem peptydów o działaniu przeciwzmarszczkowym.
Antyoksydacyjne serum wyrównujące z Wit. C 15% Rozświetlenie i wyciszenie
Kolejny produkt, który dba o mikrobiom (i nie tylko) to serum z witaminą C, przeznaczone do pielęgnacji każdego rodzaju skóry, w tym wrażliwej, mieszanej, tłustej i z trądzikiem. Zawarty w kosmetyku prebiotyk zapewnia równowagę mikrobiomu wspomagając regenerację skóry. Dodatkowo filtrat z wody ryżowej dba o odpowiednie nawilżenie dzięki obecności mikroelementów. Z kolei witamina C ma właściwości rozjaśniające i wyrównuje koloryt cery, poprawiając jej jędrność. Efektem kuracji jest napięta i pełna blasku cera z prawidłową równowagą hydrolipidową i bakteryjną.
Wszystkie produkty oczyszczające i płyny micelarne
W BasicLab wiemy, jak istotna jest równowaga mikrobiomu, dlatego wszystkie nasze płyny micelarne i produkty oczyszczające mają formuły, które wspierają „pożyteczne” bakterie. Co więcej, wszystkie nie zaburzają prawidłowego pH, które również jest kluczowe dla równowagi BHL i mikrobiomu.
Podsumowanie: jak mikrobiom wpływa na wygląd Twojej skóry?
Uff, to już prawie koniec! Czas na małe podsumowanie:
Probiotykoterapia - zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna - w leczeniu różnych chorób skóry jest niezwykle ciekawa, lecz obecnie znajduje się „w powijakach”. Choć niektóre badania głośno sugerują, że probiotyki to nowoczesne antybiotyki, a rozwój żywych kultur bakterii probiotycznych jest najefektywniejszym sposobem w leczeniu dolegliwości zdrowotnych, to póki co ilość takich badań nie jest wystarczająca, by w 100% potwierdzić taką tezę.
Niemniej jednak w codziennej pielęgnacji warto skupić się na preparatach zawierających składniki, które chronią skórę. Odpowiednia pielęgnacja jest kluczowa przy zachowaniu równowagi bakteryjnej. Prawidłowe wsparcie kosmetyczne wzmacnia mikrobiom skóry i pozwala mu jak najlepiej spełniać swoją rolę.
Musisz pamiętać, że główną funkcją mikrobiomu jest funkcja ochronna. Flora bakteryjna jest tarczą, która chroni Cię przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, a równowaga mikrobiomu zmniejsza ryzyko chorób skórnych.
Źródła:
- T. Nakatsuji i in., The Microbiome Extends to Subepidermal Compartments of Normal Skin, Nautra Communications 4(2013)
- dr W. Boggs , Staphylococcus Aureus Skin Density Tied to Severity of Atopic Dermatitis, November 30, 2015; Reuters Health Information
- K. Nowacka, Mikrokosmos ludzkiego organizmu
- dr W. Bowe, Ukryte źródło piękna. Bakterie a zdrowa skóra, wyd. Galaktyka