Rogowacenie okołomieszkowe (keratosis pilaris) – przyczyny i pielęgnacja skóry

Drobne wypryski i zaczerwieniona skóra, które często przypominają gęsią skórkę – tak właśnie wygląda rogowacenie okołomieszkowe. Przyczyny tego schorzenia dermatologicznego wciąż pozostają dyskusyjne. Jednak czynniki potwierdzone naukowo dostarczają sensownych zaleceń w zakresie pielęgnacji skóry. W artykule podpowiemy Ci, co może nasilać objawy rogowacenia okołomieszkowego, a także jakie kosmetyki mogą Ci pomóc w poprawie kondycji skóry.

Czym jest rogowacenie? 

Komórki warstwy podstawnej (komórki macierzyste naskórka) nieustannie dzielą się i różnicują, tworząc nowe nazywane keratynocytami. Stopniowo wypychają one poprzednie warstwy komórek ku powierzchni skóry, po drodze tracąc jądra komórkowe, spłaszczając się i twardniejąc pod wpływem zwiększania się w ich strukturze ilości keratyny. 

Keratyna jest białkiem, które jest obecne np. w zwierzęcych rogach, dlatego proces ten nazywamy rogowaceniem lub keratynizacją. Takie obumarłe komórki tworzą najbardziej zewnętrzną warstwę naskórka, a następnie odrywają się od jego powierzchni i regularnie zastępowane są przez nowe. Dzięki temu nieustannemu „zrzucaniu” komórek skóra chroni się przed czynnikami zewnętrznymi oraz potencjalnie niebezpiecznymi mikroorganizmami. 

Rogowacenie okołomieszkowe (keratosis pilaris) – co to właściwie jest?

Rogowacenie okołomieszkowe (łac. keratosis pilaris) to choroba skóry, która objawia się małymi grudkami (potocznie nazywanymi krostkami) na ciele — zwykle na ramionach, udach lub pośladkach.

Skąd biorą się te grudki? Zaburzony proces rogowacenia ujść mieszków włosowych powiązany z nadmiernym gromadzeniem keratyny w wierzchniej warstwie naskórka powoduje powstawanie nierówności.¹ Jednak przyczyny zaburzeń keratynizacji nie zostały jeszcze do końca poznane.² 

Grudki mogą swędzieć, co najczęściej zachęca osoby cierpiące na keratosis pilaris do wizyty u dermatologa. Raczej nie powodują dodatkowych dolegliwości.

U niektórych osób rogowacenie okołomieszkowe jest tzw. schorzeniem okresowym, które występuje zimą, a latem samoistnie ustępuje.

Czy rogowacenie okołomieszkowe jest zaraźliwe?

Nie jest to choroba zaraźliwa! Podobnie jak łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry.

Jak wygląda rogowacenie okołomieszkowe?

Rogowacenie okołomieszkowe może mieć różny stopień nasilenia.³ Ze względu na zróżnicowanie zmian skórnych wyróżnia się kilka odmian tego schorzenia:

• keratosis pilaris alba – szarawe grudki bez zaczerwienienia;
• keratosis pilaris rubra – charakteryzuje się wyraźnym zaczerwienieniem przy grudkach;
  • keratosis pilaris rubra faciei – odmiana rogowacenia okołomieszkowego z wyraźnym zaczerwienieniem zlokalizowana na twarzy;
• keratosis pilaris atrophicans – rzadka odmiana rogowacenia okołomieszkowego zanikowego. Objawia się drobnogrudkowymi zmianami na rumieniowym podłożu. Permanentny stan zapalny często prowadzi do wypadania włosów.⁴

Rogowacenie okołomieszkowe – „krostki” na ramionach

Rogowacenie okołomieszkowe na ramionach może wyglądać tak jak przedstawione to zostało na poniższym zdjęciu.

źródło: https://dermnetnz.org/topics/keratosis-pilaris

Rogowacenie okołomieszkowe na twarzy

Rogowacenie mieszkowe na twarzy zdecydowanie częściej występuje u dzieci niż u dorosłych.

źródło: https://dermnetnz.org/topics/keratosis-pilaris

Rogowacenie okołomieszkowe na nogach

źródło: https://dermnetnz.org/topics/keratosis-pilaris

Objawy rogowacenia okołomieszkowego

Wygląd zmian skórnych rogowacenia okołomieszkowego często jest określony mianem permanentnej gęsiej skórki. W Stanach ma także swoją drugą dość zabawną nazwę: „chicken skin”, ponieważ skóra dotknięta rogowaceniem okołomieszkowym przypomina skórę obranego kurczaka.

„Krostki” najczęściej występują na ramionach, udach, policzkach i pośladkach, ale mogą się pojawić na dowolnej powierzchni skóry, gdzie występują ujścia mieszków włosowych.

Objawy obejmują:

• grudki w kolorze skóry, rzadziej czerwone lub brązowe suchość skóry,
• szorstkość skóry,
• czasem także swędzenie.

Swędzenie skóry często doprowadza do drapania, które powoduje zaczerwienienia i powstawanie stanów zapalnych.

Przyczyny rogowacenia okołomieszkowego

Jeśli cierpisz na rogowacenie okołomieszkowe, to musimy Cię zmartwić. Przyczyny tego schorzenia pozostają do końca nieznane. Badacze wciąż dyskutują nad tym, jakie są możliwe przyczyny powstawania zmian. Nie będziemy Ci przytaczać wszystkich hipotez, gdyż jest ich naprawdę sporo! Skupimy się na tych, które mają najlepiej wytłumaczony związek przyczynowo-skutkowy.

Zaburzenia wchłaniania witaminy A i C

Czasem nadmierna keratynizacja naskórka, która występuje w rogowaceniu okołomieszkowym, wiąże się z niedoborem witamin. Dwoma głównymi winowajcami są zazwyczaj dwie witaminy: A i C.

Witaminy A i C wpływają na komórki naskórka, produkcję białek i właściwe podziały komórkowe. Ich niedobór może spowodować nadmierne rogowacenie czy powstawanie suchych skórek. Czasem ich suplementacja jest zalecana, zanim rozpocznie się farmakologiczne leczenie. Rogowacenie okołomieszkowe może ulec znacznej poprawie w wyniku suplementacji celowanej.⁵

Pamiętaj, że wszelkie działania suplementacyjne powinny być ustalane przez specjalistów. Lekarz lub dietetyk kliniczny są odpowiednimi osobami, które mogą wydawać zalecenia w takim temacie.

Czynniki genetyczne rogowacenia okołomieszkowego

Podejrzewa się, że rogowacenie okołomieszkowe ma podłoże genetyczne. Według niektórych badań nieprawidłowości związane z zaburzonym rogowaceniem naskórka są spowodowane niedoborem filagryny. Filagryna to białko strukturalne naskórka, które odgrywa kluczową rolę w łączeniu włókien keratynowych w komórkach. Odgrywa kluczową rolę w regulowaniu rogowacenia i złuszczania naskórka.^6,7

W skrócie: mutacja  filagryny będzie osłabiać barierę naskórkową i prowadzić do suchości skóry. Co ciekawe, niedobór filagryny obserwuje się także w innych chorobach związanych z nieprawidłową keratynizacją naskórka, takich jak: atopowe zapalenie skóry, rybia łuska czy łuszczyca.

Dziedziczenie rogowacenia okołomieszkowego naskórka zostało udowodnione w jednym z badań w 2015. Wykazało ono, że aż 67% badanych, którzy cierpieli na omawiane zaburzenie dermatologiczne, miało udokumentowany przebieg choroby w rodzinie.⁸ Jeśli więc wśród Twoich najbliższych krewnych ktoś ma objawy okołomieszkowego rogowacenia, to jesteś na nie bardziej narażona(-y).

Zaburzenia endokrynologiczne (hormonalne)

Właściwy proces rogowacenia naskórka mogą zaburzać wahania hormonalne. Prawdopodobnie dlatego to zaburzenie dermatologiczne tak często dotyka nastolatków i kobiety w ciąży.

Zdarza się, że problemy z nadmiernym rogowaceniem okołomieszkowym pojawiają się w przypadku brania tabletek hormonalnych. Według jednej z teorii w takiej sytuacji przyczyny rogowacenia okołomieszkowego są powiązane z nadmiarem estrogenu w stosunku do progesteronu.⁹

Ale nie są to jedyne hormonalne przyczyny. Rogowacenie okołomieszkowe często współistnieje z hiperandrogenizmem.¹⁰

Jak często występuje nieprawidłowe rogowacenie naskórka?

Rogowacenie mieszków włosowych dotyka 50-80% nastolatków i aż 40% dorosłych.¹¹ W większości przypadków stan skóry poprawia się około 30 roku życia¹², jednak czasem zmiany hormonalne (np. ciąża lub poród) mogą przyczyniać się do nawrotów.¹³

Rogowacenie okołomieszkowe u dzieci i nastolatków

Rogowacenie okołomieszkowe jest najczęstszą chorobą mieszków włosowych u dzieci. Najczęściej ustępuje około 16 roku życia. Nie jest to choroba infekcyjna i nie ma większych powodów do obaw, jednak warto zadbać o odpowiednią pielęgnację.

Rogowacenie okołomieszkowe u młodszych dzieci, które najczęściej nie mogą się powstrzymać od drapania wiąże się z większym ryzykiem zakażenia i powstawania stanów zapalnych. W takich sytuacjach wysypka, która była wyłącznie niegroźnym kosmetycznym defektem może doprowadzić do poważniejszych chorób skóry. Jeśli Twoje dziecko ma już wyraźne zaczerwienienia w obrębie zmian, to skontaktuj się z lekarzem.¹⁴

Rogowacenie okołomieszkowe u dorosłych

Problem z nadmiernym rogowaceniem ujść mieszków włosowych ma także wielu dorosłych. Najczęściej są to także osoby, które miały takie objawy już w dzieciństwie. Nieprawidłowe rogowacenie mieszków włosowych utrzymuje się aż u 43% dorosłych, a u 22% występuje w pogorszonej wersji.¹⁵

Dobra wiadomość jest taka, że większość dojrzałych osób może sobie poradzić z tym schorzeniem odpowiednią pielęgnacją. Ryzyko zakażenia jest niższe, gdyż raczej potrafimy się już powstrzymać od drapania grudek na mieszkach włosowych.

Rogowacenie okołomieszkowe domowe sposoby

Wiele osób, zanim zdecyduje się na profesjonalne rozwiązania, szuka remedium wśród domowych środków. Musimy przyznać, że pomysłowość wyszukiwań w przypadku rogowacenia okołomieszkowego nas nieco zszokowała. Znalazłyśmy kilka pomysłów, takich jak: soda oczyszczona, kwaśna śmietana czy ocet jabłkowy na rogowacenie mieszkowe... Całkiem pomysłowe, jednak jeśli trafiłaś(-eś) na nasz artykuł po wyszukaniu takiego rozwiązania, to mamy prośbę: odłóż te produkty do kuchennej szafki i wybierz eksperckie sposoby. Odpowiednie dermokosmetyki potrafią złagodzić objawy keratosis pilaris już w kilka tygodni. 

Co na rogowacenie okołomieszkowe? Kosmetyki na rogowacenie okołomieszkowe

Skupmy się na tym, jak nieprawidłowe rogowacenie naskórka jest traktowane przez ekspertów.

Składniki na rogowacenie okołomieszkowe 

W rogowaceniu okołomieszkowym zależy nam na usunięciu zrogowaciałych komórek naskórka nagromadzonych w mieszkach włosowych. Przydatne będą więc wszelkie składniki:

• zmiękczające naskórek - mocznik, emolienty np. skwalan, masło shea, olej konopny 
• złuszczające - AHA, kwas salicylowy, tripeptyd złuszczający, enzymy 
• normalizujące proces keratynizacji - retinol, retinal 

Oczyszczanie skóry z rogowaceniem okołomieszkowym

Odpowiednie oczyszczanie skóry z rogowaceniem okołomieszkowym może znacznie zredukować widoczność grudek. Znaczenie ma wybór odpowiedniego produktu myjącego. Już na etapie oczyszczania można wdrożyć składniki aktywne pomocne przy rogowaceniu okołomieszkowym. Dobrym przykładem może być wygładzający żel z 0,5% BHA. Zawiera kwas salicylowy, który redukuje krostki i grudki, a niacynamid i prebiotyki przyczyniają się do wzmocnienia bariery hydrolipidowej. Jego składniki są idealnie dopasowane do potrzeb skóry z problemem keratosis pilaris. 

Peelingi kwasowe na rogowacenie okołomieszkowe

Nasz wygładzający płyn mikrozłuszczający to odpowiedni kosmetyk na rogowacenie okołomieszkowe. Zawiera 2% kwasu BHA i peptyd złuszczający. Skutecznie złuszcza naskórek, nie powodując podrażnienia skóry, co pomaga redukować rogowacenie okołomieszkowe.

Na rogowacenie okołomieszkowe na twarzy możesz także zastosować nasz regenerujący peeling kwasowy, który zawiera ww. kwas mlekowy i laktobionowy o właściwościach złuszczających i nawilżających. Jego działanie może efektywnie wspierać ceramidowy krem na rogowacenia okołomieszkowe, który w swoim składzie zawiera min. mocznik i nowoczesne emolienty. 

Retinoidy na rogowacenie okołomieszkowe

W redukcji rogowacenia okołomieszkowego  pomocne mogą być retinoidy! Miejscowe stosowanie retinolu lub retinalu efektywnie reguluje proces keratynizacji naskórka, co przyczynia się do poprawy wyglądu i kondycji skóry. 

Jeśli masz grudki na ramionach lub nogach, sięgnij po nasz korygujący balsam z retinalem. Zawiera on aż 0,2% czystego retinalu (pochodnej witaminy A) i witaminę C, dlatego może zadziałać lepiej niż niejeden balsam na rogowacenie okołomieszkowe. A jeśli schorzenie występuje u Ciebie na twarzy, to sięgnij po serum z retinalem.

Nawilżające kremy na rogowacenie okołomieszkowe

Ze względu na to, że keratosis pilaris łączy się z nadmiernie zrogowaciałym i szorstkim naskórkiem, to dużą pomocą mogą okazać się nawilżające balsamy i kremy. W kosmetykach szukaj substancji, które zmiękczają zrogowaciały naskórek i odbudują barierę hydrolipidową (BHL): emolienty (skwalan, oleje), kwas hialuronowy, trehaloza, ektoina, ceramidy, kwasy tłuszczowe, czy niacynamid. 

Z naszej gamy najbardziej polecamy Ci odżywczy krem do ciała.  Pomoże Ci zredukować szorstkość skóry, nawilży i wesprze BHL.

Metody leczenia rogowacenia okołomieszkowego

Czasem skuteczna pielęgnacja to za mało. I wtedy warto zgłosić się do specjalisty. Lekarze w leczeniu objawów rogowacenia okołomieszkowego najczęściej wykorzystują:

• retinoidy,
• glikokortykosteroidy (nie można ich stosować długoterminowo, gdyż wiążą się z wieloma działaniami niepożądanymi takimi jak: odbarwienia czy zapalenie mieszków włosowych),
• peelingi chemiczne,
• takrolimus,
• terapie laserowe.

Rogowacenie okołomieszkowe – podsumowanie

Czas na małe podsumowanie! Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje, które warto zapamiętać z tego artykułu:

• Rogowacenie okołomieszkowe to choroba skóry, która objawia się małymi grudkami, potocznie nazywanymi krostkami na ciele — zwykle na ramionach, udach lub pośladkach.
• Objawy rogowacenia okołomieszkowego obejmują: grudki w kolorze skóry, rzadziej czerwone; suchość skóry; szorstkość skóry; czasem także swędzenie.
• Do przyczyn rogowacenia okołomieszkowego należą: zaburzenie wchłaniania witamin A i C, czynniki genetyczne, problemy hormonalne.
• Rogowacenie mieszków włosowych dotyka 50-80% nastolatków i aż 40% dorosłych.
• W celu złagodzenia objawów rogowacenia warto wdrożyć do pielęgnacji składniki zmiękczające, złuszczające i normalizujące rogowacenie.

Bibliografia:

1. https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/Document/September-2017/082030177.pdf https://www.nhs.uk/conditions/keratosis-pilaris/
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/keratosis-pilaris/symptoms-causes/syc-20351149
3. https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/Document/September-2017/082030177.pdf
4. https://podyplomie.pl/dermatologia/37624,rogowacenie-mieszkowe-u-dzieci-i-mlodziezy-powazny-problem-estetyczny
   
5. https://www.rupahealth.com/post/integrative-dermatology-approaches-to-keratosis-pilaris-specialty-testing-supplements-and-treatment
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4380844/
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37166753/
8. https://www.longdom.org/open-access/study-of-secret-on-your-skin-60192.html#4
9. https://www.dermascope.com/aging/the-effects-of-hormones-on-the-skin
10. https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/Document/September-2017/082030177.pdf; https://www.researchgate.net/profile/Julian-Barth/publication/19910389_Is_keratosis_pilaris_another_androgen-dependent_dermatosis/links/5d3ebfae92851cd0468faf27/Is-keratosis-pilaris-another-androgen-dependent-dermatosis.pdf
11. https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/Document/September-2017/082030177.pdf
12. https://www.longdom.org/open-access/study-of-secret-on-your-skin-60192.html
13. https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/Document/September-2017/082030177.pdf
14. https://podyplomie.pl/dermatologia/37624,rogowacenie-mieszkowe-u-dzieci-i-mlodziezy-powazny-problem-estetyczny?page=2
15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546708/