Wąkrotka azjatycka w kosmetykach – jak działa i czy ma skutki uboczne?

Choć rośnie niepozornie na wilgotnych łąkach Azji, wąkrota azjatycka zrobiła prawdziwą karierę w świecie kosmetyków. Swoją popularność zawdzięcza nie tylko modzie na koreańską pielęgnację, ale przede wszystkim imponującym właściwościom potwierdzonym badaniami naukowymi. Co sprawia, że CICA jest tak wyjątkowa? Jak działa na skórę? I dlaczego spotkacie ją raz jako CICA w kremie, a innym razem jako gotu kola w kapsułce? W tym artykule wyjaśniamy wszystko: od działania, przez mechanizmy, aż po ciekawostki, które pokazują, że ta azjatycka roślina to coś więcej niż tylko chwilowy trend.

Co znajdziesz w artykule?

1. Czym jest wąkrota azjatycka?
2. Jakie właściwości ma wąkrotka azjatycka w kosmetyce?
3. Wąkrota azjatycka w kosmetykach – mechanizm działania
4. Komu polecamy kosmetyki z wąkrotką azjatycką?
5. Czy CICA jest bezpieczna?
6. Z czym nie łączyć wąkrotki azjatyckiej?
7. Kosmetyki z CICA od BasicLab

Czym jest wąkrota azjatycka?

Wąkrota azjatycka (łac. Centella asiatica) to roślina lecznicza z rodziny selerowatych o długiej tradycji stosowania w medycynie naturalnej i kosmetologii. Występuje głównie w Indiach, Chinach i Azji Południowo-Wschodniej, gdzie rośnie na bagnistych terenach w pobliżu zbiorników wodnych. Od wieków wykorzystywana jest jako ziele do przygotowywania naparów leczniczych lub miejscowy środek gojący i przeciwzapalny.

Zawiera cenne związki aktywne, takie jak kwasy fenolowe, flawonoidy, triterpeny glikozydowe (azjatykozyd, madekasozyd) i kwasy triterpenowe (kwas azjatykowy i madekasowy), które odpowiadają za większość jej właściwości leczniczych i kosmetycznych.

Wąkrota azjatycka – CICA w kremie, Gotu Kola w kapsułce

Naprzemienne nazewnictwo wąkroty azjatyckiej może wprowadzić w zakłopotanie. Dlaczego w kosmetykach mówi się o CICA, a w suplementach o gotu kola? Wynika to wyłącznie z tradycji i kontekstu użycia.

W kosmetologii przyjęła się nazwa CICA, która jest skrótem od łacińskiej nazwy Centella asiatica. CICA została rozpowszechniona w koreańskiej pielęgnacji (K-beauty), w której obecnie jest synonimem łagodzących, regenerujących i przeciwzapalnych kosmetyków.

Gotu Kola to nazwa tej rośliny w tradycyjnej medycynie chińskiej i Ajurwedzie (Indie, gdzie znana jest też jako trawa tygrysia). W suplementach diety promowana jest jako adaptogen (roślina zwiększająca odporność na stres), wsparcie układu krążenia i naturalny sposób na poprawę funkcji poznawczych.

Jakie właściwości ma wąkrotka azjatycka w kosmetyce?

Wąkrota azjatycka należy do wszechstronnych składników aktywnych, których działanie doceni dosłownie każdy typ skóry. Badania wykazały, że CICA:

• regeneruje i przyspiesza gojenie się ran – pobudza syntezę kolagenu i wspiera odbudowę naskórka,
• nawilża skórę – ogranicza przeznaskórkową utratę wody (TEWL) i poprawia szczelność naturalnej bariery naskórka, co przyczynia się do poprawy nawilżenia skóry,
• działa przeciwzmarszkowo i ujędrniająco – zwiększa elastyczność skóry i redukuje widoczność zmarszczek,
• jest silnym przeciwutleniaczem – neutralizuje wolne rodniki, które mogą przyczyniać się do inflamagingu czy zaostrzania stanów mikrozapalnych,
• posiada właściwości łagodzące zmiany mikrozapalne – badania sugerują, że CICA ma silne działanie przeciwzapalne ¹
• rozjaśnia przebarwienia i działa depigmentacyjnie – hamuje produkcję melaniny i redukuje przebarwienia.

Wąkrota azjatycka w kosmetykach – mechanizm działania

Zanim wyjaśnimy Ci dokładnie mechanizm działania wąkroty azjatyckiej, chcemy podkreślić, że za wszelkie właściwości CICA odpowiadają głównie saponiny triterpenowe – związki aktywne, które naturalnie występują w tej roślinie. Należą do nich przede wszystkim azjatykozyd, madekasozyd, kwas azjatykowy (asiatic acid) i kwas madekasowy (madecassic acid). Każda z tych substancji wykazuje nieco inne właściwości, ale razem tworzą synergiczne działanie, które czyni CICA jednym z najbardziej wszechstronnych składników aktywnych stosowanych we współczesnej kosmetologii.

Działanie nawilżające

Wąkrota azjatycka działa nawilżająco nie tylko powierzchniowo, ale też wspiera utrzymanie właściwego poziomu nawodnienia skóry. Jej działanie opiera się na kilku mechanizmach:

• zatrzymuje wodę w naskórku (zmniejsza TEWL) – badania kliniczne wykazały, że regularne stosowanie kosmetyków z ekstraktem Centella asiatica zmniejsza przeznaskórkową utratę wody (TEWL) nawet o 18% po 4 tygodniach stosowania ¹.
• tworzy film ochronny na powierzchni skóry – saponiny triterpenowe (takie jak azjatykozyd i madekasozyd) posiadają łańcuchy cukrowe o silnych właściwościach hydrofilowych. Po aplikacji tworzą one cienką, półprzepuszczalną warstwę, która zatrzymuje wodę w skórze.
• wzmacnia barierę hydrolipidową – CICA wspomaga odbudowę lipidów naskórkowych i stymuluje regenerację komórek skóry. W efekcie poprawia szczelność warstwy rogowej i zmniejsza podatność na czynniki zewnętrzne oraz wysuszenie.
• wspiera syntezę glikozaminoglikanów – triterpeny zawarte w CICA mogą stymulować syntezę kwasu hialuronowego i innych GAGów, czyli składników, które wiążą wodę w głębszych warstwach skóry, zwiększając jej jędrność i elastyczność ².

Właściwości regeneracyjne

Wąkrota azjatycka wspiera naturalne procesy naprawcze skóry. Zawarte w niej związki aktywne – takie jak azjatykozyd i madekasozyd – pobudzają komórki skóry (fibroblasty) do produkcji kolagenu typu I i III, który jest niezbędny do odbudowy tkanek. 

Działanie przeciwzmarszczkowe

Wąkrota azjatycka pomaga spowolnić procesy starzenia skóry i poprawić jej elastyczność. Związki aktywne (m.in. azjatykozyd i madekasozyd), pobudzają komórki skóry (fibroblasty) do produkcji kolagenu i elastyny – białek odpowiedzialnych za jędrność i sprężystość skóry ³. 

Jednocześnie CICA wspomaga również syntezę glikozaminoglikanów – odpowiedzialnych za prawidłowe nawilżenie i strukturę skóry, co zmniejsza ryzyko przedwczesnego powstawania zmarszczek mimicznych ².

Działanie antyoksydacyjne

CICA ma silne działanie antyoksydacyjne. Oznacza to, że chroni skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników – cząsteczek, które przyspieszają procesy starzenia, prowadzą do uszkodzeń komórkowych i osłabiają barierę ochronną skóry.

Badania wykazały, że zarówno liście, jak i korzenie wąkroty azjatyckiej zawierają wysokie ilości związków fenolowych i flawonoidów, które:

• neutralizują wolne rodniki, zanim zdążą uszkodzić komórki skóry,
• hamują procesy utleniania lipidów, które niszczą błony komórkowe,
• chelatują metale ciężkie, które mogą inicjować reakcje oksydacyjne,
• wzmacniają naturalne mechanizmy obronne skóry, poprawiając funkcje barierowe naskórka.

Co ważne, badanie przeprowadzone przez Zainol i wsp. (2003) wykazało, że działanie antyoksydacyjne CICA jest porównywalne z witaminą E – jednym z najlepiej przebadanych antyoksydantów w kosmetologii ⁴.

Inne badanie udowodniło, że ekstrakt z wąkroty azjatyckiej osiągnął 83% skuteczności w badaniu neutralizacji wolnych rodników, a witamina C dla porównania osiągnęła 88%, co wskazuje na porównywalną skuteczność obu substancji oraz potencjał ich synergicznego działania ³.

Właściwości łagodzące zmiany mikrozapalne

Wąkrota azjatycka świetnie sprawdza się także w łagodzeniu zmian mikrozapalnych. W badaniu klinicznym z udziałem 25 ochotników potwierdzono, że kosmetyki z CICA:

• zmniejszają zaczerwienienie skóry – kosmetyki z CICA znacząco obniżyły wartość parametru a (czerwonego składowej koloru) już po kilku dniach stosowania. Świadczy to o właściwościach łagodzących i zmniejszających rumień ³.
• ograniczają TEWL – w stanie zapalnym skóra traci więcej wody. Preparaty z CICA ograniczyły ten efekt, wzmacniając barierę naskórkową i przyspieszając regenerację ³.
• obniżają pH skóry – po podrażnieniu skóra staje się bardziej zasadowa, co sprzyja stanom zapalnym. CICA pomaga przywrócić fizjologiczne, lekko kwaśne pH, co wspomaga równowagę mikrobiomu i regenerację ⁵.

Działanie depigmentacyjne

Wąkrota azjatycka (CICA) wykazuje potwierdzone działanie depigmentacyjne, czyli pomaga rozjaśniać przebarwienia i wyrównywać koloryt skóry. Choć nie działa tak intensywnie jak klasyczne składniki rozjaśniające (np. witamina C), jest łagodna i bezpieczna nawet dla skóry wrażliwej. Jej mechanizm działania opiera się na kilku równoległych procesach:

• Hamowanie aktywności tyrozynazy – tyrozynaza to kluczowy enzym biorący udział w syntezie melaniny – barwnika odpowiedzialnego za kolor skóry. Badania wykazały, że ekstrakty z CICA mogą hamować aktywność tyrozynazy, co ogranicza produkcję melaniny i redukuje przebarwienia ⁸.
• Wpływ na czynnik MITF – główny „włącznik” melanogenezy – MITF (Microphthalmia-associated transcription factor) to białko, które reguluje aktywność genów odpowiedzialnych za produkcję melaniny. Ekstrakt z CICA zmniejsza ekspresję MITF, co przekłada się na mniejszą aktywność melanocytów i mniejszą ilość widocznych przebarwień ⁹.
• Ochrona przed skutkami działania promieniowania UV – promieniowanie UVB stymuluje nadprodukcję melaniny. CICA ma zdolność ochrony komórek skóry przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniem DNA, co zmniejsza wtórną hiperpigmentację spowodowaną przez słońce ¹⁰.

Komu polecamy kosmetyki z wąkrotką azjatycką?

CICA ma naprawdę szerokie zastosowanie w kosmetologii, dlatego można ją spotkać w kosmetykach do każdego typu skóry i na każdy problem. Naszym zdaniem nie ma osoby, która nie skorzystałaby na wprowadzeniu do pielęgnacji wąkrotki azjatyckiej. Jeśli jednak mielibyśmy wskazać grupy, które najbardziej skorzystają na jej działaniu, byłyby to osoby z:

• cerą wrażliwą, reaktywną i nadreaktywną
• trądzikiem różowatym
• cerą trądzikową
• z przebarwieniami i nierównym kolorytem skóry
• ze skórą suchą, odwodnioną i szorstką
• po zabiegach medycyny estetycznej lub kosmetologicznych (np. peelingach chemicznych)

Czy CICA jest bezpieczna?

Tak – CICA (Centella asiatica) została uznana za bezpieczny składnik kosmetyczny, nawet przy regularnym i długotrwałym stosowaniu ¹¹.

Z czym nie łączyć wąkrotki azjatyckiej?

Wąkrota azjatycka bardzo dobrze współgra z większością składników aktywnych. Ze względu na to, że wykazuje pozytywny wpływ na procesy regeneracyjne skóry, doskonale sprawdza się przy retinoidach czy kwasach. 

Kosmetyki z CICA od BasicLab

W BasicLab sięgamy po potencjał Centella asiatica (CICA) w różnych, celowanych formach, dostosowując go do potrzeb konkretnej skóry i problemów, które chcemy rozwiązać. Ta wyjątkowa roślina stanowi ważny element wielu naszych formulacji – od preparatów do pielęgnacji skóry trądzikowej, przez produkty kojące i odbudowujące barierę hydrolipidową, aż po kosmetyki anti-aging oraz łagodzące dermokosmetyki dla mężczyzn.

W kosmetykach anti-aging wąkrotka znajduje się w kremie aktywnie stymulującym pod oczy z gamy Aminis. Ten produkt zawiera aż 3% aminokwasów, 5% komórek macierzystych z wąkrotki azjatyckiej oraz połączenie retinalu z synergicznie działającymi peptydami. W tej formule doskonale sprawdza się m.in. ze względu na swoje właściwości regenerujące, pomagając zadbać o delikatną skórę wokół oczu.  Silne właściwości kojące wykorzystaliśmy też w emulsyjnym retinolu 1%. To serum o średniej mocy retinolu, które stosowane jest po okresie zbudowania tolerancji. CICA pomaga zregenerować naskórek, koić ewentualne zaczerwienienia, nawilżać (wspierając w tym działaniu kwas hialuronowy) oraz poprawiać jędrność skóry. Wśród dermokosmetyków męskich BasicLab wąkrotkę użyliśmy w formule Łagodzącej emulsji go goleniu, gdzie jej niezastąpione właściwości regenerujące pomagają złagodzić ewentualne podrażenienia.

Kosmetyki z wąkrotką azjatycką do skóry trądzikowej

Normalizująca maska do twarzy, szyi i dekoltu

Maska normalizująca działa kompleksowo na skórę mieszaną i tłustą – oczyszcza pory, reguluje wydzielanie sebum i wspomaga równowagę mikrobiomu, zmniejszając skłonność do niedoskonałości. Dzięki zawartości CICA (Centella asiatica) skutecznie koi podrażnienia, wycisza stany zapalne i przyspiesza regenerację naskórka, jednocześnie chroniąc skórę przed stresem oksydacyjnym.

Zobacz produkt

Prebiotyczny krem wyciszający z 5% prebiotyków

Krem wyciszający intensywnie koi skórę trądzikową i wrażliwą, redukując zaczerwienienia, podrażnienia oraz wspierając regenerację zmian dzięki obecności CICA (madekasozydu, azjatykozydu i ekstraktu z wąkrotki azjatyckiej). Wzmacnia barierę ochronną, normalizuje wydzielanie sebum i przywraca równowagę mikrobiomu, zapewniając skórze nawilżenie, nie pozostawiając tłustej warstwy.

Zobacz produkt

Punktowe serum na zmiany mikrozapalne

Punktowe serum to intensywnie działający kosmetyk przeznaczony do skóry problematycznej, który celuje w zmiany mikrozapalne, niedoskonałości i przebarwienia. Dzięki połączeniu składników złuszczających, przeciwbakteryjnych i łagodzących – w tym kompleksu CICA – skutecznie koi, oczyszcza i wspiera regenerację skóry.

Zobacz produkt

nie pozostawia tłustej warstwy

Delikatne dermokosmetyki z wąkrotką do mycia i tonizacji skóry twarzy 

Emulsyjny primer tonizujący do skóry ultrawrażliwej

Emulsyjny primer tonizujący to łagodzący produkt 2w1, który łączy funkcję toniku i bazy pod dalszą pielęgnację, idealny dla skóry ultrawrażliwej i uwrażliwionej np. podczas kuracji dermatologicznych. Dzięki zawartości składników aktywnych, takich jak madekasozyd i azjatykozyd z CICA, serum koi, regeneruje i wzmacnia barierę ochronną skóry już na etapie tonizacji.

Zobacz produkt

Dermatologiczna pianka myjąca do skóry ultrawrażliwej

Pianka myjąca delikatnie, ale skutecznie usuwa zanieczyszczenia, chroniąc naturalną barierę hydrolipidową i zapewniając skórze uczucie komfortu. Połączenie łagodnych substancji myjących, składników kojących i regenerujących – w tym CICA, prebiotyków i ektoiny – wspiera równowagę skóry wrażliwej, łagodzi podrażnienia i zapobiega przesuszeniu.

Zobacz produkt

Primer tonizujący do skóry naczynkowej i wrażliwej

Primer tonizujący do skóry wrażliwej i naczynkowej łagodzi, nawilża i wzmacnia skórę już na etapie tonizacji, przygotowując ją do dalszej pielęgnacji. Dzięki zawartości kompleksu komórek macierzystych z CICA oraz witaminy C skutecznie redukuje zaczerwienienia, wspiera regenerację i poprawia komfort skóry reaktywnej.

Zobacz produkt

Bibliografia:

1. Ratz-Łyko, A., Arct, J., & Pytkowska, K. (2016). Moisturizing and antiinflammatory properties of cosmetic formulations containing Centella asiatica extract. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences, 78(1), 7–13, https://www.researchgate.net/publication/296796377_Moisturizing_and_Antiinflammatory_Properties_of_Cosmetic_Formulations_Containing_Centella_asiatica_Extract
2. Maquart, F. X., Chastang, F., Simeon, A., Birembaut, P., Gillery, P., & Wegrowski, Y. (1999). Triterpenes from Centella asiatica stimulate extracellular matrix accumulation in rat experimental wounds. European Journal of Dermatology, 9(4), 289–296, https://europepmc.org/article/med/10356407
3. Hashim, P., Sidek, H., Helan, H., & Sabery, A. (2011). Triterpene composition and bioactivities of Centella asiatica. Molecules, 16(2), 1310–1322. https://www.researchgate.net/publication/49796010_Triterpene_Composition_and_Bioactivities_of_Centella_asiatica
4. Zainol, K., Abdul Hamid, A., Yusof, S., & Muse, S. (2003). Antioxidant activity and total phenolic compounds of leaf, roots and petiole of four accessions of Centella asiatica (L.) Urban. Food Chemistry, 67, 456–466
5. Ratz-Łyko, A., Arct, J., & Pytkowska, K. (2016). Moisturizing and antiinflammatory properties of cosmetic formulations containing Centella asiatica extract. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences, 78(1), 7–13, https://www.researchgate.net/publication/296796377_Moisturizing_and_Antiinflammatory_Properties_of_Cosmetic_Formulations_Containing_Centella_asiatica_Extract
6. Wang, L., Zhang, Y., Chen, L., Yuan, D., Feng, X., Zheng, J., Li, X., & Yuan, C. (2024). A two-center randomized controlled trial of a repairing mask as an adjunctive treatment for mild to moderate rosacea. Journal of Cosmetic Dermatology, 23(10), 3281–3286, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38831627/, zanieczyszczenia powietrza
7. Vajpayee, D., Parashar, A. K., & Sethi, V. (2024). Design and development of topical hydrogel of Centella asiatica for the treatment of skin burn. International Journal of Newgen Research in Pharmacy & Healthcare, 2(1), https://www.researchgate.net/publication/382409044_Design_and_Development_of_Topical_Hydrogel_of_Centella_Asiatica_for_the_Treatment_of_Skin_Burn
8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22948173/
9. Idana, F., Putra, W. A. A. G., & Winarti, N. W. (2022). Centella asiatica extract cream inhibited microphthalmia-associated transcription factor (MITF) expression and prevented melanin amount increase in guinea pig skin exposed to ultraviolet-B. Neurologico Spinale Medico Chirurgico, 5(1), 27–31, https://journals.lww.com/nsmc/abstract/2022/03000/centella_asiatica_extract_cream_inhibited.1.aspx
10. An, I.-S., An, S., Kang, S.-M., Choe, T.-B., Lee, S. N., Jang, H. H., & Bae, S. (2012). Titrated extract of Centella asiatica provides a UVB protective effect by altering microRNA expression profiles in human dermal fibroblasts. International Journal of Molecular Medicine, 30(5), 1194–1202, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22948173/
11. https://www.cir-safety.org/sites/default/files/centel062015FR.pdf