Retinoidy - jak działają i jak je stosować dla najlepszych efektów?

Wygładzone zmarszczki, zmniejszone pory, wyciszone stany zapalne - to tylko niektóre z efektów, które mogą Ci zapewnić retinoidy. Wielokierunkowe działanie sprawia, że są to jedne z najpopularniejszych składników aktywnych dostępnych w przemyśle kosmetycznym, a także wśród leków dermatologicznych. Wątpliwości wielu osób - w szczególności właścicieli cery wrażliwej - wzbudza jednak to, czy są to w pełni bezpieczne składniki. W naszym artykule wyjaśnimy, jak działają retinoidy, jak je stosować dla osiągnięcia najlepszych efektów oraz kiedy nie powinno się ich używać.

 

Co znajdziesz w artykule?

1. Czym są retinoidy?
2. Rodzaje retinoidów
3. Jak działają retinoidy? Teoria w pigułce
4. Jak działają retinoidy w kosmetykach?
5. Dla kogo stosowanie retinoidów jest dobrym wyborem?
6. Kto nie powinien włączać retinoidów do pielęgnacji?
7. Jak stosować retinoidy?
8. Jakie są skutki uboczne stosowania retinoidów?
9. Czy retinoidy są bezpieczne?
10. Czy retinoidy są na receptę?

Czym są retinoidy?

Retinoidy to pochodne witaminy A - zarówno naturalne, jak i syntetyczne - które łączy podobna budowa chemiczna. Ich właściwości stoją także za sekretem staropolskiej porady "jedz marchewkę na piękną skórę". Zawiera ona beta-karoten (pochodna witaminy A), który przemienia się w organizmie w retinal.

Retinoidy są związkami lipofilowymi, czyli rozpuszczalnymi w tłuszczach. Ułatwia im to przenikanie do głębszych warstw skóry, gdzie działają kosmetologiczne "cuda". Wszechstronne właściwości retinoidów sprawiło, że stały się one bardzo popularnymi składnikami aktywnymi w produktach kosmetycznych, gdzie występują w wielu różnych formach.

Czym różnią się retinoidy od retinolu?

Retinoidy to grupa związków chemicznych obejmująca naturalną witaminę A i jej pochodne, zarówno naturalne, jak i syntetyczne. Ta grupa obejmuje m.in. retinol, retinal, kwas retinowy oraz liczne analogi.

Rodzaje retinoidów

Retinoidy różnią się od siebie właściwościami biologicznymi i budową chemiczną. Ze względu na te różnice dzielimy je na cztery generacje.

Pierwsza generacja retinoidów

Obejmuje naturalne retinoidy, które działają nieselektywnie. Składniki z tej grupy najczęściej są wykorzystywane w pielęgnacji przeciwstarzeniowej i skóry trądzikowej.

• Przykłady: retinol, retinal, tretynoina, izotretynoina

Druga generacja retinoidów

Syntetyczne retinoidy monoaromatyczne, które przypominają naturalne retinoidy. Obecnie w farmakologii i kosmetologii wykorzystywana jest wyłącznie acytrenyna, gdyż etretynal został wycofany ze względu na zbyt dużą kumulację w organizmie. Syntetyczne retinoidy z tej grupy pomagają głównie w leczeniu ciężkiej łuszczycy.

• Przykłady: eretrynal, acytretyna

Trzecia generacja retinoidów

Trzecia to retinoidy poliaromatyczne, które charakteryzują się selektywnym działaniem na receptory w komórkach. Wykorzystywane są w różnych chorobach skóry, m.in. trądziku, zaburzeniach keratynizacji czy łuszczycy.

• Przykłady: adapalen, beksaroten, tazaroten

Czwarta generacja retinoidów

To kosmetologiczna świeżynka. Jej wyniki dają bardzo obiecujące efekty w leczeniu trądziku pospolitego. Dzięki selektywnemu działaniu na receptory RAR-γ można niemal całkowicie uniknąć podrażnień, a uzyskać takie same efekty, jak w przypadku innych retinoidów.

• Przykłady: trifaroten, seletinoid G

Jak działają retinoidy? Teoria w pigułce

Lipofilowa budowa retinoidów ułatwia im przenikanie w głąb naskórka, gdzie z pomocą białek transportujących CRBP, przedzierają się do receptorów jądrowych (RAR lub RXR), gdzie wpływają na szereg procesów związanych m.in. z podziałami komórek naskórka czy jego odnową.

Jak działają retinoidy w kosmetykach?

Retinoidy w kosmetykach mają wszechstronne właściwości. Po przekształceniu się do aktywnej formy kwasu retinowego potrafią działać prawdziwe cuda na szereg problemów estetycznych, dlatego mają tak duże grono fanów.

Jak działają retinoidy na zmarszczki?

Spektakularne działanie przeciwstarzeniowe jest powszechnie znanym efektem stosowania retinoidów. Wśród social mediów znajdziesz tysiące przykładów, jak retinol, retinal czy tretynoina (popularna wśród amerykańskich dermatologów) dosłownie wygładziły zmarszczki. Takie metamorfozy wydają się być aż mało prawdopodobne, lecz są prawdziwe, a wysoka efektywność wynika z wielokierunkowego działania retinoidów na twarz.

Działanie retinoidów na zmarszczki

Wpływają na produkcję kolagenu i elastyny oraz wspierają syntezę glikozaminoglikanów, w tym kwasu hialuronowego, co przyczynia się do zmniejszenia widoczności i głębokości zmarszczek. Retinoidy skutecznie wspierają również regenerację komórek, a najnowsze badania pokazują, że pomagają także w gojeniu ran u osób starszych ¹.

Są to składniki, które robią zdecydowanie więcej, niż tylko poprawiają elastyczność skóry z oznakami starzenia.

Działanie opóźniające przyszłe procesy starzenia

Badania udowodniły, że retinal (jeden z retinoidów) ma zdolność do hamowania aktywności metaloproteinaz, czyli enzymów odpowiedzialnych za niszczenie kolagenu i elastyny. Wszystkie retinoidy mają także działanie antyoksydacyjne, czyli neutralizują działanie wolnych rodników inicjowane m.in. przez promieniowanie UV, co również przyczynia się do spowolnienia procesów starzenia.

Retinoidy - efekty w pielęgnacji przeciwstarzeniowej z BasicLab

Sława naszego retinolu w redukcji widoczności zmarszczek jest potwierdzona nie tylko przez tysiące BasicLovers, lecz również w badaniach!

Emulsyjne serum z 0,5% czystego retinolu:

• 92% probantów potwierdza, że produkt redukuje widoczność zmarszczek;
• 88% zauważyło widoczną poprawę owalu twarzy poprzez zwiększenie napięcia skóry.

A w przypadku Emulsyjnego serum z 1% czystego retinolu aż 91% badanych potwierdziło ujędrnienie skóry!

Równie spektakularnych efektów pielęgnacji doświadczyły osoby stosujące serum z retinalem.

Jak działają retinoidy na przebarwienia?

Retinoidy poprawiają rozkład melaniny w skórze, co pomaga redukować istniejące przebarwienia na twarzy i zmniejsza ryzyko powstawania nowych w przyszłości.

W rozjaśnieniu obecnych zmian pigmentacyjnych pomaga także przyspieszone złuszczanie i odnowa naskórka.

Retinoidy - efekty w rozjaśnianiu przebarwień z BasicLab

Chciałyśmy sprawdzić, jak skuteczne są nasze retinoidy pod kątem rozjaśniania przebarwień. Zarówno retinol, jak i retinal pomogły skutecznie wyrównać koloryt skóry.

W badaniach aplikacyjnych retinolu:

• 86% osób zauważyło rozjaśnienie przebarwień przy stosowaniu Emulsyjnego serum z retinolem 0,3%;
• 96% probantów zauważyło redukcję przebarwień przy stosowaniu Emulsyjnego serum z retinolem 0,5%.

Natomiast badania aparaturowe potwierdziły, że Emulsyjne serum z retinolem 1% w niektórych przypadkach zmniejsza widoczność przebarwień nawet o 50%!

Jak działają retinoidy na trądzik?

Retinoidy przyspieszają złuszczanie i odnowę naskórka, dzięki czemu ograniczają powstawanie zaskórników. Wpływają także na produkcję sebum, redukując jego nadmierne wydzielanie, a niektóre (np. retinal) mają działanie antybakteryjne, zmniejszając skłonność do powstawania zmian trądzikowych.

Retinoidy - efekty w redukcji zmian mikrozapalnych z BasicLab

Jak działają retinoidy na rozszerzone pory?

Przyspieszony proces złuszczania naskórka pomaga również w zminimalizowaniu widoczności porów.

Retinoidy - efekty w pielęgnacji na rozszerzone pory z BasicLab

Jak działają retinoidy na nadmiar sebum?

Właściwości seboregulujące, które zostały już wspomniane we fragmencie omawiającym wpływ retinoidów na trądzik, są także bardzo pożądane w przypadku pielęgnacji skóry tłustej.

Retinoidy - efekty w pielęgnacji skóry tłustej z BasicLab

Dla kogo stosowanie retinoidów jest dobrym wyborem?

Szerokie zastosowanie retinoidów sprawia, że jest to dobre rozwiązanie dla wielu osób zmagających z różnorodnymi problemami.

Włączenie ich do pielęgnacji polecamy szczególnie, jeśli szukasz składników, które pomogą Ci w:

• redukcji zmarszczek,
• poprawie jędrności i elastyczności skóry,
• redukcji stanów mikrozapalnych i zaskórników,
• rozjaśnieniu przebarwień.

Kto nie powinien włączać retinoidów do pielęgnacji?

Retinoidy to silne substancje, dlatego w niektórych przypadkach ich włączenie może wiązać się z niepożądanymi skutkami ubocznymi.

Wśród przeciwwskazań należy zaliczyć:

• okres ciąży
• nadwrażliwość na pochodne witaminy A,
• aktywne stany zapalne w miejscu aplikacji,
• zaburzona bariera hydrolipidowa,
• widoczne podrażnienia skóry,
• niektóre kuracje dermatologiczne (przyjmowane doustnie lub miejscowo),
• niektóre zabiegi kosmetologiczne (np. mikrodermabrazja, laseroterapia).

---

Mit: Trądzik różowaty wyklucza stosowanie retinoidów

Wbrew powszechnej opinii osoby z trądzikiem różowatym (w fazie remisji) mogą stosować retinoidy. Najlepszym wyborem dla nich jest retinal. Jest on równie skuteczny co retinol, jednak ze względu na to, że przekształca się w kwas retinowy podczas jednego przekształcenia, ma niższe ryzyko skutków ubocznych.

---

Czy retinoidy można stosować do skór wrażliwych?

Wbrew powszechnej opinii nie musisz rezygnować z retinoidów, jeśli masz skórę wrażliwą. Wystarczy, że odpowiednio włączysz je do swojej pielęgnacji, a potencjalne działanie drażniące zminimalizujesz do minimum.

Jak stosować retinoidy?

Z pochodnymi witaminy A należy obchodzić się szczególnie ostrożnie. Retinoidy to silne składniki aktywne, które muszą być stosowane umiejętnie, żeby przyniosły satysfakcjonujące efekty. Trzymając się 3 najważniejszych zasad stosowania retinolu/retinalu możesz znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych.

Zasada 1: Zacznij stosowanie retinoidów od niskiego stężenia

Choć najwyższe stężenia retinoidów mają największą moc działania, to użycie na początek retinolu 2% czy retinalu 0,15% jest niczym zapisanie się na maraton przy znikomej aktywności fizycznej - z dużym prawdopodobieństwem polegniesz już na samym początku. ZAWSZE zaczynaj stosowanie od najniższego stężenia, nawet jeśli wracasz po retinoidów po wakacyjnej przerwie do retinoidów.

Jeśli chcesz bezpiecznie przejść przez wszystkie stężenia retinolu podczas jednego sezonu, to Twój plan powinien opierać się na wprowadzeniu po kolei:

• emulsyjnego retinolu 0,3%
• emulsyjnego retinolu 0,5%
• emulsyjnego retinolu 1%
• olejowego retinolu 2%

Schemat pielęgnacji dla każdego ze stężeń retinolu powinien wyglądać następująco:

• 1-2 tydzień - stosowanie co 4. wieczór
• 3-4 tydzień - stosowanie co 3. wieczór
• 5-6 tydzień - stosowanie co 2. wieczór
• 3 dniowa przerwa i przejście na wyższe stężenie

---

Uwaga: Jeśli chcesz stosować wyłącznie jedną formę (emulsyjną lub olejową) to warto rozłożyć bardziej w czasie budowanie tolerancji i redukować odstępy pomiędzy aplikacjami co 3 tygodnie.

---

Emulsyjne retinole BasicLab

Olejowe retinole BasicLab

Jeśli do swojej pielęgnacji chcesz wprowadzić serum z retinalem, to także musisz zacząć od niższego stężenia 0,05% i dopiero po zbudowaniu tolerancji przejść na 0,07%, a następnie na 0,15%.

Schemat pielęgnacji z retinalem jest taki sam, jak w przypadku retinolu:

• 1-2 tydzień - stosowanie co 4. wieczór
• 3-4 tydzień - stosowanie co 3. wieczór
• 5-6 tydzień - stosowanie co 2. wieczór
• 3 dniowa przerwa i przejście na wyższe stężenie

Retinale BasicLab

Zasada 2: Zadbaj o barierę ochronną skóry

Wsparcie bariery hydrolipidowej jest niezbędne przy stosowaniu retinoidów. Włącz do pielęgnacji preparaty zawierające ceramidy, cholesterol, kwas hialuronowy czy trehalozę.

Produkty wspierające odbudowę BHL przy pielęgnacji retinoidami dla skóry tłustej i trądzikowej

Produkty wspierające odbudowę BHL przy pielęgnacji retinoidami dla skóry suchej i normalnej

Zasada 3: Stosuj codziennie SPF

Retinoidy uwrażliwiają skórę na działanie promieniowania słonecznego. Koniecznie pamiętaj o stosowaniu na co dzień kremu z SPF oraz jego reaplikacji co 3-4 godziny, żeby zapobiec powstawaniu przebarwień.

Jakie są skutki uboczne stosowania retinoidów?

W pierwszych tygodniach stosowania retinoidy mogą powodować różne działania niepożądane, co jest związane z ich silnym działaniem. Jednak nie należy wtedy skazywać pochodnych witaminy A na wieczne zapomnienie. Wystarczy odstawić je na chwilę i zadbać o regenerację skóry oraz BHL, a następnie ponownie włączyć odpowiednie stężenie retinolu lub retinalu i stosować je według wskazań producenta.

Wśród popularnych skutków ubocznych można zaliczyć:

• nadwrażliwość skóry,
• suchość i łuszczenie naskórka,
• zaczerwienienie lub podrażnienie,
• pieczenie,
• wysyp niedoskonałości.

Czy retinoidy są bezpieczne?

Retinoidy w kosmetykach muszą być bezpieczne dla zdrowia konsumentów, dlatego ich regularne stosowanie nie powinno budzić u Ciebie żadnych wątpliwości.

Nieco inaczej należy rozpatrywać retinoidy doustne. Izotretynoina doustna ma działanie teratogenne, dlatego jej stosowanie może powodować wady rozwojowe płodu. Jest to lek absolutnie zabroniony w przypadku ciąży lub planowania ciąży. Ma też szereg możliwych skutków ubocznych, jednak nie będziemy się o nich rozpisywać. W BasicLab zajmujemy się tym, co działa na powierzchni skóry, a kwestie zdrowotne przyjmowania leków pozostawiamy lekarzom. Dawka, skutki uboczne czy czas leczenia retinoidami doustnymi powinny być ściśle określone przez medyków.

Retinoidy w ciąży

W niektórych artykułach możesz znaleźć informację, że retinoidy miejscowe mogą być z powodzeniem stosowanie w mniejszym stężeniu nawet w ciąży, jednak my się nie podpiszemy pod tym stwierdzeniem. Uważamy, że w okresie ciąży lepiej włączyć inne składniki aktywne, które nie mają udowodnionego działania teratogennego. Co prawda, dawka retinoidów, która ewentualnie przedostałaby się do krwiobiegu przez skórę, jest bardzo niska, lecz radzimy ich po prostu unikać.

Retinoidy doustne są zakazane w okresie ciąży.

Sprawdź nasz artykuł: Kosmetyki w ciąży i podczas karmienia piersią

Retinoidy podczas karmienia piersią

To kwestia, którą musisz uzgodnić ze swoim lekarzem.

Czy retinoidy są na receptę?

Niektóre tak, a niektóre nie. Wszystko zależy od pochodnej witaminy A. Istnieją retinoidy o statusie leków, które można zakupić tylko na receptę, ale również takie, które z powodzeniem stosowane są w kosmetykach m.in. retinol czy retinal, które znajdziecie w naszych produktach.

Retinody na receptę

Recepta obejmuje wszystkie retinoidy doustne oraz niektóre stosowane miejscowo, np. tretinoina, adapalen czy acytretyna.

Retinoidy bez recepty

Retinol, retinal czy estry retinylu są składnikami, które nie są lekami.

 

Bibliografia:

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378517324001091?via%3Dihub