Wszystko, co musisz wiedzieć o trądziku

Trądzik jest najczęstszą chorobą skóry, która dotyka osoby w każdym wieku. Półki w sklepach uginają się pod ciężarem kosmetyków na wypryski, a reklamy telewizyjne nawołują nas do niszczenia każdej skórnej nierówności. Takie podejście znacząco utrudnia rozwiązanie problemu, gdyż po pierwsze: pomija złożoność trądziku i jego różne odmiany, a po drugie: wywołuje presję i stres, który jeszcze bardziej wzmaga problemy z cerą. W artykule kompleksowo opowiemy Ci wszystko o trądziku, co umożliwi Ci wdrożenie efektywnego planu działania!

Co znajdziesz w artykule?

1. Co to jest trądzik?
2. Rodzaje trądziku ze względu na charakter zmian
3. Rodzaje trądziku ze względu na wiek
4. Trądzik wieku dorosłego
5. Trądzik różowaty
6. Rodzaje trądziku występujące chwilowo
7. Przyczyny powstawania trądziku
8. Jak się pozbyć trądziku?
9. Jakie kosmetyki na trądzik wybrać?

Co to jest trądzik?

Trądzik (acne vulgaris) to choroba przewlekła, która wiąże się z zaburzoną pracą ujść mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Nieprawidłowe złuszczanie naskórka i nadmiar sebum prowadzą do zatkania "porów", czego efektem mogą być zaskórniki zamknięte/otwarte, krosty, grudki, stany zapalne, a nawet torbiele ropne.

Trądzik dotyka aż 90% osób w wieku od 10 do 25 lat, jednak - wbrew powszechnej opinii - nie jest problemem występującym wyłącznie w okresie dojrzewania. W ostatnich dekadach nasilił się również tzw. trądzik wieku dorosłego (acne tarda), którego doświadcza aż 54% kobiet po 25. roku życia ^{1, 2, 3}.

Rodzaje trądziku ze względu na charakter zmian

Kluczowym czynnikiem efektywnej pielęgnacji skóry trądzikowej jest określenie rodzaju trądziku i jego możliwej przyczyny. Wyróżniamy naprawdę wiele odmian tej dermatozy, a każda z nich wymaga nieco innego podejścia.

Najpopularniejsze odmiany trądziku, które omawiane są w literaturze fachowej⁴, to:

• trądzik pospolity (acne vulgaris) – powszechnie występujący rodzaj trądziku charakteryzujący się obecnością zaskórników, krostek i/lub grudek zapalnych
• trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa) – odmiana trądziku, w której obecne są trudne do leczenia torbiele ropne
• trądzik grudkowo-torbielowaty (acne nodulo-cystica) – cechuje się występowaniem guzek podskórnych i torbieli ropnych umiejscowionych w okolicach łojotokowych
• trądzik skupiony (acne conglobata) – trądzik skupiony jest w mniejszych obszarach niż w przypadku innych odmian. Najczęściej występuje u mężczyzn i obejmuje plecy, pośladki lub twarz. Zmiany skórne są dość duże i często zlewają się ze sobą, co może prowadzić do powstania blizn.
• trądzik bliznowaty (acne keloidea) – w obrębie zmian trądzikowych powstają blizny i bliznowce
• trądzik piorunujący (acne fulminans) – najcięższa postać trądziku. Zmianom skórnym towarzyszy wzrost temperatury ciała, uczucie ogólnego osłabienia i bóle mięśniowo-stawowe. Badania laboratoryjne przedstawiają podwyższony OB i leukocytozę. Najczęściej dotyczy młodych mężczyzn.
• trądzik odwrócony (acne inversa) – guzowate zmiany z treścią ropną, mostkowatymi bliznami i bliznowcami. Trądzik skupiony jest w okolicach pach, pachwin, narządów płciowych i odbytu.

Trądzik pospolity (zwyczajny)

Trądzik pospolity to jedna z najczęstszych chorób skóry. Znany jest także pod nazwą trądzik młodzieńczy, ze względu na jego stopień nasilenia w okresie dojrzewania. Warto jednak pamiętać, że może dotyczyć osób w każdym wieku, nawet niemowląt i osób dorosłych.

Wyróżniamy różne rodzaje trądziku pospolitego⁴:

• trądzik zaskórnikowy (acne comedonica) – odmiana trądziku, która charakteryzuje się występowaniem zaskórników otwartych i zamkniętych
• trądzik grudkowy (acne papulosa) – typ dermatozy, w którym zmiany trądzikowe występują pod skórą i mają postać dość bolesnych grudek
• trądzik grudkowo-krostkowy (acne papulopustulosa) – zmiany skórne mają charakter mieszany i obejmują zarówno grudki pod skórą, jak i wypełnione ropą krostki
• trądzik krostkowy (acne pustulosa) – występowanie wykwitów skórnych w postaci widocznych krost z ropą widoczną na szczycie.

Rodzaje trądziku ze względu na wiek

Jak już wspomniałyśmy na wstępie, trądzik wcale nie jest domeną wyłącznie okresu dojrzewania. Może dotknąć każdego, nawet świeżo urodzone maluchy. Trądzik noworodkowy to schorzenie dermatologiczne, które obejmuje dzieci do 4. tygodnia życia. Ma on charakter podobny do trądziku pospolitego. Jego geneza nie jest do końca znana, podobnie jak dermatoza nieco starszych człowieczków – trądzik niemowlęcy, który może trwać do 4. miesiąca życia. Najnowsze badania naukowe sugerują, że może mieć on związek ze zbyt wysokim pH skóry ⁵, które wiąże się z nieszczelnością bariery hydrolipidowej. Nieprawidłowości naturalnego płaszcza ochronnego skóry sprzyjają łatwemu przenikaniu patogenów, które mogą być bezpośrednią przyczyną trądziku.

Po trudnej adaptacji do warunków zewnętrznych (zazwyczaj) nasz organizm na chwilę uspokaja się aż do wieku nastoletniego, w którym rozszalała burza hormonów ponownie może zaburzyć równowagę skóry. Trądzik młodzieńczy może trwać nawet do 30. roku życia, choć po 25. r.ż. większość dermatologów określa go mianem trądziku wieku dorosłego.

Trądzik wieku dorosłego (acne tarda)

Trądzikiem wieku dorosłego określa się dermatozę występującą po 25 r.ż. Najczęściej dotyka on kobiety⁶, gdyż to właśnie one narażone są na comiesięczne wahania hormonów, jednak wypryski mogą występować także u dorosłych mężczyzn. W niektórych źródłach naukowych wyróżnia się dwa rodzaje trądziku hormonalnego:

• trądzik androgenny - uwarunkowany jest nadmierną produkcją androgenów. Ich wysokie stężenie zaburza pracę gruczołów łojowych i warunkuje zwiększone wydzielanie sebum. Najczęściej trądzik androgenny występuje w okolicach czoła, szyi, brody i pleców. Ma postać zaskórników i bolesnych grudek, w których rozwija się stan zapalny ².
• trądzik estrogenny - przypomina nieco trądzik różowaty. Ma postać grudkowatych, czerwonych krostek, którym nierzadko towarzyszy uczucie swędzenia i rumień. Zmiany skórne powstają w okolicach nosa, brody, policzków i ust ². 

Trądzik różowaty (acne rosacea)

Powszechna choroba przewlekła, na którą cierpi około 10% populacji. Dotyka głównie osoby po 30 roku życia, z czego znacznym odsetkiem są kobiety (zwłaszcza w okresie menopauzy). Najczęściej pojawia się u osób z jasną karnacją, blond włosami i jasnymi oczami, które mają tendencję do rumienia lub cierpią na zaburzenia układu krwionośnego. Wykwity rumieniowe obejmują środkowe części twarzy, a zaczerwienienie wzmaga się pod wpływem określonych bodźców.

Trądzik różowaty ma różne objawy, które zależą głównie od fazy choroby:

• początek choroby - na twarzy od czasu do czasu pojawia się piekące zaczerwienienie i nadmierny łojotok. Taka zmiana wyglądu może występować pod wpływem silnego stresu, wypicia lampki wina, mocniejszej kawy czy zjedzenia czegoś pikantnego. To najlepszy moment, by zacząć działać i nie dopuścić do nasilenia trądziku różowatego.
• okres rumieniowo-naczyniowy - pierwsza właściwa faza choroby w czasie której na twarzy pojawiają się teleangiektazje, czyli potoczne pajączki. Na tym etapie skóra często piecze i nie toleruje większości kosmetyków.
• okres grudkowo-krostkowy - na typ etapie na twarzy pojawiają się także krostki i grudki, którym towarzyszy swędzenie i ww. rumień. Bardzo często objawy trądziku obejmują także nieprzyjemne dolegliwości oczu, np. zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek, łzawienie oczu czy uczucie piasku pod powieką.
• okres zejściowy (rhinophyma) - gruczoły łojowe w środkowej części twarzy rozrastają się, co może prowadzić do nieestetycznych schorzeń tj. nos kalafiorowaty.

Rodzaje trądziku występujące chwilowo

Dobra wiadomość jest taka, że problemy skórne nie zawsze muszą mieć charakter przewlekły. Czasem mogą być powiązane z chwilową reakcją obronną organizmu. Przykładem może być trądzik kosmetyczny, którego powodem jest źle dobrana pielęgnacja lub nieodpowiednie kosmetyki kolorowe. Na Twojej twarzy mogą chwilowo pojawić się zaskórniki otwarte/ zamknięte czy stany mikrozapalne. Nie przejmuj się takim stanem! Właściwa pielęgnacja skóry pomoże Ci szybko przywrócić dawny wygląd cery. I pamiętaj: nie wyciskaj żadnych zmian, gdyż nawet chwilowy problem może pozostawić blizny i przebarwienia potrądzikowe.

Chwilowe dolegliwości skórne mogą także być spowodowane reakcjami alergicznymi. Jeśli podejrzewasz u siebie takie źródło niedoskonałości, to postaraj się zdefiniować alergen. Może być on zarówno zewnętrzny (np. składnik aktywny w kosmetykach), jak i wewnętrzny (np. uczulenie na laktozę). W drugim przypadku dobrym pomysłem będzie wizyta u lekarza w celu diagnozy alergii i nietolerancji pokarmowych.

I ostatnim przykładem chwilowych problemów jest tzw. trądzik zawodowy ⁷. To przypadek, w którym warunki pracy powodują znaczące podrażnienia skóry. Występuje u osób stale narażonych na oddziaływanie szkodliwych substancji, takich jak oleje, ropę naftową, pyły, chlor oraz kontakt z chemią. Jak sobie radzić w takim przypadku? Jeśli w grę nie wchodzi zmiana pracy, to konieczne jest leczenie miejscowe.

Przyczyny powstawania trądziku

Przyczyn powstawania trądziku jest naprawdę wiele. Musisz pamiętać o tym, że skóra odzwierciedla to, co dzieje się w Twoim organizmie, a niego wpływa niezliczona ilość czynników. Jakość powietrza, kosmetyki, ilość stresu, długość snu, palenie tytoniu czy przyjmowane leki to tylko niektóre z elementów składowych układanki, które mogą łagodzić lub nasilać objawy kliniczne trądziku. Omówienie wszystkich z nich byłoby niemożliwe, dlatego poniżej przedstawiłyśmy te najbardziej popularne.

Kosmetyki a trądzik

Bardzo często zmiany trądzikowe pojawiają się w przypadku nieprawidłowo dobranej pielęgnacji skóry. Przykładowo, niektóre składniki aktywne mogą powodować zapchanie ujść gruczołów łojowych, co zaburzy wydzielanie łoju i (z dużym prawdopodobieństwem) spowoduje stany zapalne.

Jak zatem rozpoznać, czy Twoje objawy trądziku są spowodowane nieodpowiednią pielęgnacją? Przede wszystkim, obserwuj swoją skórę. Jeśli po odstawieniu kosmetyków Twojego skóra wygląda lepiej, to prawdopodobnie aktualnie dobrana pielęgnacja po prostu Ci nie służy.

Wyżej wspomniany trądzik kosmetyczny jest dość częstą przypadłością. Nie musi być on jednak zawsze związany z zatkaniem gruczołów łojowych. Czasem jego powodem jest naruszenie bariery hydrolipidowej (BHL). Występowanie trądziku powiązanego z naruszeniem BHL charakteryzuje się obecnością stanów mikrozapalnych i ogólnym podrażnieniem twarzy. Bardzo często grudki zapalne występują wokół ust, gdyż to właśnie tam skóra jest dość cienka i delikatna.

CZĘSTY BŁĄD: Niedomywanie SPF

Jeśli na co dzień używasz kremu z SPF - dobra robota! - to podczas oczyszczania skóry musisz zadbać o dokładne zmycie stworzonej przez niego warstwy emulsyjnej. W tym zadaniu najlepiej sprawdzi się dwuetapowa metoda. Najpierw użyj płynu micelarnego lub emulsji, by dokładnie oczyścić ujścia gruczołów łojowych, a następnie domyj twarz z pomocą pianki lub żelu oczyszczającego.

Więcej na ten temat możesz przeczytać w naszym artykule: Dwuetapowe oczyszczanie oczyszczanie twarzy

Dieta a trądzik

Twoja dieta ma wpływ na wygląd Twojej skóry. I bez dwóch zdań może być ona warunkująca dla występowania problemów dermatologicznych.

Codziennie Twoja krew transportuje z jelit do skóry składniki odżywcze pożywienia, jakie zjadasz na co dzień. Jeśli więc w Twojej codziennym jadłospisie występuje dużo witamin, minerałów i antyoksydantów, to Twoja skóra powinna odwdzięczyć się zdrowym wyglądem. Jeśli jednak na co dzień spożywasz pożywienie, które zawiera dużo tłuszczy trans, sztucznych barwników czy cukru, to stan Twojej cery może ulec pogorszeniu. Tak zwana dieta zachodnia oparta o mocno przetworzone jedzenie, mało omega-3 w stosunku do omega-6 i wysokim IG (indeksie glikemicznym) będzie promować stan zapalny w organizmie, który - jak się pewnie domyślasz - nie służy gładkiej skórze.

Problematyczne może być jednak określenie idealnej diety na trądzik. Dlaczego? Gdyż Twój organizm to system naczyń połączonych, a nikt nie ma drugiego takiego mikrobiomu jelitowego czy identycznego poziomu hormonów jak Ty. Jadłospis powinien być dostosowany do potrzeb Twojego organizmu i będzie wyglądać nieco inaczej dla osób z nietolerancją laktozy, a inaczej dla tych z zaburzeniami gospodarki cukrowej. Możemy jednak nieco uprościć tę zagwozdkę i odpowiedzieć na pytanie: jakie jedzenie może powodować trądzik.

Wśród potencjalnych przeciwników zdrowej cery należy wymienić:

❌ dużą ilość cukru
❌ rafinowane węglowodany
❌ przetworzoną żywność
❌ niektóre rodzaje nabiału 
❌ wysoki IG (wysoki indeks glikemiczny)

Dieta przy trądziku powinna natomiast obfitować w:

✔️ tłuste ryby (bogate w Omega-3),
✔️ kolorowe warzywa,
✔️ owoce o właściwościach antyoksydacyjnych,
✔️ czasem: żywność o niskim indeksie glikemicznym (w przypadku problemów z gospodarką cukrową).

Hormony a trądzik

Musisz pamiętać, że Twoja cera jest odzwierciedleniem stanu Twojego organizmu. Jeśli jesteś przekonana(-y), że Twoja pielęgnacja skóry jest dopięta na ostatni guzik, a diety pozazdrościłaby Ci sama Ewa Chodakowska, to koniecznie przyjrzyj się swoim hormonom.

Problemy hormonalne mogą w znaczący sposób przyczynić się do nieprawidłowej eksfoliacji naskórka i wydzielania nadmiaru sebum. Przy leczeniu trądziku jest to szczególnie ważne, by mieć pewność co do prawidłowych poziomów hormonalnych. Nawet najlepsza pielęgnacja nie przyczyni się do długofalowej poprawy stanu cery, jeśli Twój organizm nie działa prawidłowo.

Szereg hormonów ma wpływ na występowanie trądziku, jednak szczególnie warto zwrócić uwagę na:

• estradiol,
• testosteron wolny,
• DHT,
• DHEA-SO4,
• FSH i LH,
• TSH,
• hormony tarczycy (FT3, FT4),
• hormony przysadki (ACTH, FH, LH, prolaktyna).

Stres a trądzik

Kojarzysz staropolskie powiedzenie "złość piękności szkodzi"? Niestety w tym przypadku nasze babcie miały sporo radzić. Przyczyny trądziku obejmują także nadmierny stres, który jest jednym z największych przeciwników pięknej cery.

Stres zwiększa wytwarzanie hormonów androgenów i kortyzolu. Wyrzut androgenów i kortyzolu może zwiększać produkcję sebum i indukować stany zapalne. Co więcej, przewlekłe życie w stresującym środowisku osłabia Twoją odporność, co przyczyni się do gorszych funkcji obronnych Twojej skóry.

Jak się pozbyć trądziku?

Musiałyśmy zawrzeć to pytanie, gdyż wiemy, jak wiele osób codziennie poszukuje na nie odpowiedzi. Niestety, ale zazwyczaj trądzik ma charakter przewlekły. Możesz zmniejszyć występowanie krost, jednak najczęściej nie wyeliminujesz ich całkowicie. Większości osób skóra trądzikowa towarzyszy całe życie. Warto przestać "walczyć" o idealną cerę, a skupić się na zadbaniu o jej wszystkie potrzeby. Konsekwentne wspieranie bariery hydrolipidowej, regularne peelingi kwasowe czy ochrona przeciwsłoneczna są podstawą pielęgnacji skóry trądzikowej, której długofalowy efekt powinien być bardzo satysfakcjonujący.

Uwaga: Jeśli na Twojej twarzy pojawiają się duże zmiany skórne lub od dawna próbujesz rozprawić się z trądzikiem różowatym, to najlepszym rozwiązaniem jest wizyta u lekarza dermatologa. Być może Twój organizm potrzebuje nieco większego wsparcia i niezbędna będzie terapia antybiotykowa. O takich rzeczach zdecyduje specjalista, gdyż to właśnie on wie najlepiej, jak leczyć trądzik.

Jakie kosmetyki na trądzik wybrać?

Właściwa pielęgnacja skóry jest niezbędna niezależnie od odmiany trądziku. Odpowiednie kosmetyki mogą skutecznie wspomóc leczenie zmian skórnych (poprzez normalizację wydzielania sebum, działanie antybakteryjne i wspierające prawidłowe złuszczanie naskórka), a także rozjaśnić przebarwienia pozapalne. 

Kompleksowe omówienie tego, co powinien zawierać dobry krem na trądzik, jakie kwasy wybrać i na czym oprzeć całą rutynę pielęgnacyjną, znajdziesz w naszym artykule: Cera trądzikowa - skąd się bierze i jak o nią zadbać? Czekają tam na Ciebie kompleksowe porady, które pomogą Ci skutecznie poprawić wygląd skóry.

Zestawy do pielęgnacji skóry trądzikowej od BasicLab

W BasicLab przygotowałyśmy GOTOWE zestawy do pielęgnacji skóry skłonnej do trądziku. To kompleksowe rozwiązania, dzięki którym zadbasz o swoją cerę dokładnie tak, jak tego potrzebuje – od początku do końca. Zestawy różnią się kremem domykającym pielęgnację, dlatego mamy dla Ciebie małą podpowiedź obok każdego z nich.

Pielęgnacja skóry tłustej, trądzikowej i wrażliwej (ze stanami mikrozapalnymi)

Kompleksowy zestaw kosmetyków, który zadba o Twoją skórę od etapu oczyszczania, aż po końcowe domknięcie pielęgnacji kremem. Świetnie sprawdzi się u osób, które mają częsty problem ze stanami mikrozapalnymi, czyli popularnie zwanymi "pryszczami".

Zobacz produkt

Pielęgnacja skóry tłustej, trądzikowej i wrażliwej (z nadmiarem sebum)

Kompleksowy zestaw kosmetyków, który lepiej sprawdzi się, jeśli masz problem z nadmiernym błyszczeniem skóry twarzy. Zawiera również produkty do dwuetapowego mycia twarzy oraz serum do skóry trądzikowej i krem, który normalizuje wydzielanie sebum. 

Zobacz produkt

Bibliografia:

1. https://www.wiadomoscidermatologiczne.pl/artykul/tradzik-pospolity-najczestsza-dermatoza-osob-mlodych
2. lek. I. Lenartowicz, Biblia Zdrowej Cery. Skin Doctor, wyd. Chilli Books
3. M. Wańczyk, Częstotliwość występowania trądziku oraz jego wpływ na jakość życia studentów, praca magisterska, Uniwersytet Jagieloński, dostęp: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/232923
4. dr med. L.Marek, Trądzik pospolity - rodzaje i przyczyny. Jak pozbyć się trądziku?, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74475,tradzik-pospolity-rodzaje-i-przyczyny-jak-pozbyc-sie-tradziku
5. Z. Kutlubay i in., Maedica  a Journal of Clinical Medicine, wyd. 12(1), 2017, s. 42-47, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5574071/
6. E. Makrantonaki, C. Zouboulis, Assocation of acne tarda with endocrinological disorders, Dermato, wyd. 2(4), 2022, s. 109-120, dostęp: https://www.mdpi.com/2673–6179/2/4/10
7. autor nieznany, Trądzik zawodowy – wytyczne do profilaktyki rozpoznawania i powrotów do pracy, dostęp: https://npz.net.pl/wp-content/uploads/2023/01/Tradzik-zawodowy-wytyczne-do-profilaktyki-rozpoznawania-i-powrotow-do-pracy.pdf